Duurzaam eten #1: minder vlees - De Wereld op je Bord

De komende weken wil ik in een aantal artikelen aandacht besteden aan duurzaam eten en drinken. Inmiddels is het voor iedereen volgens mij wel duidelijk dat er iets moet gebeuren om onze aarde toekomstbestendig te maken. Met onze leefstijl in Nederland hebben we 3,6 aardbollen nodig om op deze manier in ons levensonderhoud te voorzien. Hoe wij eten en drinken speelt daarin een belangrijke rol. Dat moet en dat kan anders! In deze serie wil ik op een positieve manier kijken wat we heel concreet kunnen doen om zo te eten dat het ook goed is voor onze planeet. In deze serie ga ik het onder andere hebben over afval, biologisch eten, seizoensproducten, voedselverspilling, minder zuivel en minder vlees. Met die laatste trap ik vandaag af, want hoe zit het nu precies met vlees en het milieu?

De belasting van vlees op de aarde

Het zal voor de meesten waarschijnlijk geen verrassing zijn dat vlees eten niet goed is voor het milieu. Vlees belast het milieu meer dan al het andere dat we eten en heeft een disproportioneel grote ecologische voetafdruk. Om 1 kg rundvlees te maken heb je ongeveer 25 kg veevoer nodig, voor 1 kg varkensvlees is dat 9 kilo en voor 1 kg kip 4,5 kilo. Dat is al met al dus niet erg efficiënt en zorgt voor een grote belasting op het milieu. Van alle landbouwgrond die wereldwijd beschikbaar is, is 75% in gebruik voor de productie van veevoer of als grasland voor vee. Als we minder landbouwgrond voor de productie van veevoer zouden gebruiken, hoeft niemand in de wereld meer honger te lijden (!). Voor het produceren van de Nederlandse vleesconsumptie, is 3x het Nederlandse landoppervlak nodig. Je voelt wel aan dat er dan dus iets niet klopt.

Daarnaast zorgen dieren voor uitstoot van broeikasgassen, vooral koeien produceren ontzettend veel methaan, een zeer schadelijk gas. Ook ontstaan er enorme mestoverschotten, die schadelijke fosfaat, ammoniak en nitraat uitstoten. Tot slot is het waterverbruik in de veehouderij erg hoog. Om 1 kg rundvlees te produceren heb je maar liefst 15.500 liter water nodig. 1300 calorieën in de vorm van granen kost 500 liter water, wil je dit aantal calorieën uit vlees halen dan heb je 4000 liter water nodig. En dan hebben we het nog niet eens gehad over dierenwelzijn en gezondheid, want minder vlees is niet alleen beter voor de aarde, maar ook voor de dieren en jouw eigen gezondheid. Kortom, we moeten véél minder vlees gaan eten. Vooral rundvlees is een grote boosdoener voor het milieu.

Eigenlijk is het heel simpel, in de woorden van voedingshoogleraar Martijn Katan (in een stuk van de Correspondent, zie bronnen onderaan): “Als we granen of bonen zelf opeten, kun je daar veel meer mensen mee voeden dan wanneer je ze eerst aan dieren voert ter productie van vlees”.

mijn eigen ervaringen

Tijdens mijn jeugd stond er elke dag vlees op het menu bij de avondmaaltijd en op brood aten we ook veel vleeswaren. De afgelopen jaren ben ik de hoeveelheid vlees in mijn menu gaan afbouwen van eerst zo’n 4-5 keer per week vlees bij het avondeten tot nu nog ongeveer 1, soms 2, keer per week vlees bij het avondeten. Op andere momenten van de dag (zoals de lunch) kies ik eigenlijk altijd voor vegetarische opties. Is dit moeilijk? Ik vind het meevallen. In veel gerechten kun je vlees gemakkelijk vervangen door een vegetarisch alternatief. Een pastasaus smaakt ook heerlijk zonder gehakt en in Aziatische roerbakgerechten of curry’s vervang je kip of varkensvlees simpel door extra groenten of kikkererwten. Als ik vlees eet, dan kies ik voor een gerecht waarin of waarbij ik vlees erg lekker vind. Bijvoorbeeld een stoofpotje of een stukje rookworst bij de stamppot.

Is het altijd leuk om minder vlees te eten? Nee. Vlees is lekker. Maar het is wel nodig om minder vlees te eten en dus kies ik overtuigd voor een vegetarisch alternatief, óók als ik eigenlijk zin heb in biefstuk. Vlees heb je trouwens ook helemaal niet nodig voor je gezondheid. Vlees is voornamelijk ongezond (veel verzadigd vet, vooral in varkensvlees) en de gezonde voedingstoffen in vlees (eiwit, ijzer, vitamine B1 en B12) kun je heel gemakkelijk uit peulvruchten, sojaproducten, noten, groenten en zuivelproducten halen.

Alternatieven

Op mijn blog vind je zo’n 150 vegetarische recepten (waarvan ruim 60 hoofdgerechten) – dus laat je inspireren! Alle recepten vind je met de tag #vegetarisch, alle hoofdgerechten vind je hier. Een paar van mijn favoriete vegetarische recepten van de blog:

Tips om minder vlees te eten

Schaf een paar vegetarische kookboeken aan of volg een aantal blogs die (voornamelijk) vegetarische recepten delen. Je hoeft niet alles zelf te bedenken! Sla favoriete recepten op, dan kun je hier altijd op terugvallen als je geen inspiratie hebt.
In veel gerechten kun je het vlees (gehakt, kipfilet) prima vervangen door extra groenten of peulvruchten (bonen, kikkererwten). Dit geldt met name voor pastagerechten, curry’s en roerbakgerechten. Gebruik je gezonde verstand, op mijn blog geef ik ook vaak suggesties voor vegetarische variaties.
Vegetarische vleesvervangers worden steeds lekkerder. Eet je graag aardappels met vlees en groenten, kies dan eens voor een lekkere vleesvervanger.
Wanneer je wél vlees eet, kies dan voor kip ipv rundvlees. Kip heeft een veel lagere milieubelasting. Kies ook voor kleinere porties.
Zijn je huisgenoten niet zo enthousiast? Stel het minder vlees eten niet steeds ter discussie, maar maak gewoon vegetarische gerechten die écht lekker zijn en waarbij je het vlees niet zo mist (bij een aardappels, vlees, groente maaltijd valt het weglaten van vlees veel meer op dan wanneer je bijv. een Indiase curry serveert)
Ga niet in één keer van alles naar niets, de meeste mensen houden het dan op de lange termijn niet vol. Breid het aantal dagen dat je vegetarisch eet langzaam uit, dan is het waarschijnlijker dat het een blijvende gedragsverandering is.
Kies op brood voor bijv. hummus, avocado, een eitje, pindakaas (met banaan) of kaas (niet te vaak). De vega filet americain van de Vegetarische slager is ook heel erg lekker.
Borrelen kan prima zonder worst en andere hapjes met vlees. Zomaar wat suggesties: toastjes met tapenade of roomkaas, vegetarische bitterballen, druiven en vijgen met een kaasje, hummus met komkommer, wortel of cherrytomaat, borrelnootjes, chips.. genoeg opties!

In de volgende aflevering gaan we het hebben over zuivel en eieren, want hoe zit het eigenlijk met de milieubelasting van deze producten? Is het een goede keus om vlees te vervangen door bijvoorbeeld kaas? Stay tuned!

Kijk- en leestips

De vegetarische kookboeken van Yotam Ottolenghi: Plenty en Plenty More.
Fresh India van Meera Sodha, een heerlijk vegetarisch Indiaas kookboek.
Alle kookboeken van Green Kitchen Stories
Dit uitgebreide artikel van De Correspondent over de impact van vlees eten op onze planeet.
Zondag met Lubach over de bio-industrie.